Zasłużeni obywatele
Prof. Zbigniew Antoni Kruszewski
Data przyznania: 2018/09/03Kadencja: VII
Wnioskodawca: Grupa radnych (Paweł Bartnik, Bazyli Baran, Joanna Bródka, Urszula Pańka, Jan Posłuszny)
Prof. Zbigniew Antoni Kruszewski urodził się 27 czerwca 1928 r. Warszawie. Gdy miał dwa lata, zmarł jego ojciec, Tadeusz Kruszewski, pochodzący z Winnicy (dziś środkowa Ukraina). Mama, Irena z domu Grabowska, urodzona na terenie Rosji, była córką Antoniego Grabowskiego (1857-1912), wybitnego chemika i krzewiciela jeżyka esperanto, założyciela Polskiego Związku Esperantystów, tłumacza na esperanto m.in. „Pana Tadeusza". Przed wybuchem drugiej wojny światowej była w Warszawie nauczycielką, sama wychowywała dzieci. W czasie wojny zginęła w Ravensbruck.
W latach 1939-1944 Zbigniew A. Kruszewski uczył się na tajnych kompletach. Od 1943 r. był w Szarych Szeregach, uczestniczył w akcjach małego sabotażu, w czasie Powstania Warszawskiego był m.in. łącznikiem Komendy Głównej AK, współorganizatorem poczty polowej. Swoje powstańcze wspomnienia zdeponował w Muzeum Powstania Warszawskiego. W powstaniu walczył również jego starszy brat, Janusz.
Po upadku powstania Zbigniew A. Kruszewski dostał się do niewoli. Krótko był w obozie w Kostrzynie (Drewitz, dziś Drzewiec) i dziewięć miesięcy w Stalagu X B Sanbostel koło Bremy. Po wyzwoleniu obozu przez wojska kanadyjskie znalazł się Polskich Siłach Zbrojnych w Holandii i Francji, a następnie w 2. Korpusie Polskim we Włoszech.
Po demobilizacji był w Londynie. Nadal działał w polskim harcerstwie, zdał maturę, pracował jako robotnik i księgowy.
W 1952 r. wyjechał do USA. Należał do Ruchu „Niepodległość i Demokracja". Ukończył studia politologiczne na Uniwersytecie Stanowym w Chicago, wykładał stosunki międzynarodowe na Uniwersytecie Stanowym w Nowym Jorku i tam się doktoryzował.
Od 1980 r. mieszka w El Paso (Texas) na granicy amerykańsko-meksykańskiej. Jest emerytowanym profesorem politologii Uniwersytetu Stanowego w El Paso.
W El Paso był m.in. dziekanem Wydziału Nauk Politycznych i szefem programu Studiów Sowietologicznych i Wschodnioeuropejskich. Twórca nauki o granicach (borderology), jeden z największych na świecie autorytetów w tej dziedzinie, współorganizator światowych kongresów borderologicznych.
Jako gościnny wykładowca pracował m.in. w London School of Economics and Political Science, Polskim Uniwersytecie na Wychodźstwie, na uczelniach japońskich, brazylijskich, litewskich, białoruskich, rosyjskich, ukraińskich, węgierskich, rumuńskich. Był wykładowcą w Kwaterze NATO i Niemieckim Federalnym Instytucie Studiów Wschodnich i Międzynarodowych. Profesor gościnny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Warszawskiego. Od wielu lat co roku wykłada na Szkole Letniej UW. Po 1990 r. przez wiele lat z ramienia Smithsonian Institution organizował w Polsce i krajach Europy Wschodniej objazdowe seminaria dla amerykańskich intelektualistów i polityków.
W Warszawie odnowił przedwojenną tablice pamiątkową, poświęconą jego dziadkowi i ufundował poświęcone mu tablice w kilku miastach Polski, m.in. we Wrocławiu. Fundował też tablice pamiątkowe 12 Pułku Ułanów Podolskich. Pełnił różne funkcje społeczne. Był m.in. sekretarzem Kongresu Polonii Amerykańskiej stanu Illinois, wiceprezesem Kongresu Polonii Amerykańskiej, dyrektorem Muzeum Holocaustu w El Paso, prezesem zarządu Orkiestry Symfonicznej miasta El Paso. Współtworzył Fundację Instytut Armii Krajowej w Lublinie, powołał w El Paso Fundusz Rodziny Kruszewskich. Autor licznych prac naukowych o granicach, regionach granicznych, problemach etnicznych. Szczególnie ważna w jego dorobku jest pierwsza w języku angielskim monografia powojennej granicy polsko-niemieckiej, zatytułowana „The Oder-Neisse Boundary and Poland's Modernization: the Socioeconomic and Political Impact" („Granica na Odrze i Nysie i modernizacja Polski: oddziaływanie socjoekonomiczne i polityczne"), wydana w 1972 r. w USA.
Na jej opracowanie otrzymał w USA stypendium, dzięki któremu w 1959 r., pierwszy raz po wojnie, przyjechał do Polski. Zbierając materiały do książki był wówczas m.in. w Siekierkach, Szczecinie i Świnoujściu. Od końca lat dziewięćdziesiątych niemal każdego roku przyjeżdża do Szczecina i na polsko-niemieckie pogranicze. Szczecinowi i pograniczu poświęcił w USA wiele wykładów i publikacji. We wrześniu 1995 r., jako powstaniec warszawski i wiceprezes Kongresu Polonii Amerykańskiej, spotkał się w Klubie 13 Muz na otwartej, historycznej debacie z Philippem von Bismarckiem, w czasie wojny oficerem Wehrmachtu, a wówczas znanym politykiem CDU i przewodniczącym Ziomkostwa Pomorzan. Podczas licznych wizyt w Szczecinie prof. Zbigniew A. Kruszewskie spotyka się uczniami, mówi o AK, Szarych Szeregach, Powstaniu Warszawskim, znaczeniu demokracji, silnej Polski, Unii Europejskiej i dobrych stosunków polsko-niemieckich. Dzięki jego wieloletniemu zaangażowaniu zbiory muzeum w Peenemünde zostały uzupełnione o dokumenty upamiętniające los robotników przymusowych i działalność wywiadu AK.
Swój księgozbiór politologiczny przekazał Bibliotece Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego, pokrywając koszty transportu z El Paso do Szczecina. Zapraszał na wizyty studyjne na amerykańsko-meksykańskie pogranicze szczecińskich dziennikarzy. W 2016 r. otrzymał Ho.norową Odznakę „Gryfa Zachodniopomorskiego". W jednym z wywiadów, opublikowanych w szczecińskiej prasie, mówił: „Nie mieszkałem nigdy w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim, lecz nie ukrywam, że trochę serca tu włożyłem".
Wręczenia wyróżnienia dokonała Przewodnicząca Rady Miasta Stefania Biernat w dn. 11 września 2018 r. podczas XLIV zwyczajnej sesji Rady Miasta Szczecin.
| Wprowadził | Data modyfikacji | Rodzaj modyfikacji |
|---|---|---|
| Marta Klimek | 2018/09/21 12:24:04 | nowa pozycja |